De kunstwerkers van de toekomst!

AMPLO publiceerde dit artikel op 20.09.2022, de inhoud is mogelijk (deels) gedateerd. Ga naar deze pagina voor de meest actuele informatie.

Er is al veel inkt gevloeid over de hervorming van het zogenaamde artiestenstatuut en de finale is nog niet in zicht. Gezien er zoveel mensen en diensten bij betrokken zijn, impliceert een hervorming dat verschillende en soms tegenstrijdige belangen aan tafel aanschuiven en het niet evident is om tot een gedragen compromis te komen. Maar kijk, er lijkt een levensvatbaar voorstel klaar te liggen én goedgekeurd te zijn. Meer nog, het treedt binnenkort al in werking!

Eerder dan een lange technische uitleg te geven, kiezen we ervoor om het woord te geven aan onze Legal Manager, Eva Meyer. Zij is één van de specialisten die mee mocht aanschuiven aan de onderhandelingstafel van WITA (Working In The Arts). Deze technische werkgroep is een groep van vertegenwoordigers uit verschillende disciplines uit de artistieke sector, aangevuld met experten met specifieke ervaring terzake.

Eva legt jullie graag uit hoe ze dit verhaal ervaren heeft, en wat de insteek van Amplo is. Vanuit Amplo vermijden we bijvoorbeeld om ons te mengen in het ideologische luik van dit debat. We zien ons als een expert in de technische kant van het verhaal, niet als een ideologische spreekbuis. We beschikken wél over heel wat ervaring in deze materie en over data die niemand anders heeft. Data die we gebruikt hebben om verschillende pistes en ideeën aan te toetsen. Data die niet altijd het eisenpakket van alle betrokken vertegenwoordigers legitimeerde. Maar, cijfers liegen niet, ze bevestigen wat is of niet is.

Zijn we zelf tevreden met wat er op tafel ligt? Jawel, maar niet met alles. We zien nog enkele gemiste kansen voor de sector, maar misschien is de tijd (en de politiek) gewoon nog niet rijp voor de grote omwenteling. Deze hervorming is baanbrekend in die zin dat er nooit eerder in deze mate gewerkt en gesleuteld werd aan de bestaande regels. En dit bottom-up georganiseerd vanuit de sector, dat op zich verdient al credits. Ook aan de terminologie werd gesleuteld, we spreken voortaan van een “kunstwerker” en niet langer van een “kunstenaar of technicus”.

Enfin, we laten Eva aan het woord:

April 2021: “Kick Off WITA”

Ik neem mezelf een aantal zaken voor:

1. Omarm het medium van de dialoog. Voor het eerst ooit krijgen we de kans om het wetgevende werk van onderuit vorm te geven. Dè reden waarom ik ooit rechten ging studeren en nu zie ik het voor mijn neus gebeuren. Heerlijk.

2. Vul je rol in vanuit een expertise over het sociaal recht. Aan de sector om aan te geven wat zij nodig hebben. Aan jou om hen daarin te ondersteunen.

3. Zorg dat de nieuwe regels:

• De boel vereenvoudigen
• Makkelijker uitlegbaar zijn
• Stimulerender zijn voor startende kunstwerkers

Spoiler alert: iets meer dan 1 jaar later lijkt de hervorming behoorlijk geslaagd in dit initiële opzet

Vanuit de WITA werd de nieuwe Kunstwerkcommissie in het leven geroepen. Hèt belangrijkste orgaan dat zal oordelen over het afleveren van het Kunstwerkattest ja dan neen. Een commissie voor 50% samengesteld uit leden van de sector, een centrale expertisegroep waar eindelijk voortschrijdend inzicht over de creatieve sector in wordt samengebracht, geboetseerd en vormgegeven. En hoewel het slechts een klein zinnetje is in een hele hoop papier, hoop ik dat ze vooral deze rol opneemt en waarmaakt: ‘beleidsaanbevelingen doen waar zij opportuniteiten ziet’.

Want dat verdient de sector. Een orgaan dat de vinger aan de pols houdt, inspeelt op veranderingen, hiermee rekening houdt in haar beslissingen (evolutie in wie we beschouwen als een kunstwerker bijvoorbeeld) en als dit nodig blijkt deze aanbevelingen doortrekken naar andere beleidsdomeinen. Het feit dat deze nieuwe wetgeving deze ruimte voorziet, is ruimte geven aan de toekomst van de creatieve sector.

In de nieuwe commissie zit de sector aan het stuur. Een grote kans, maar evenzeer een grote verantwoordelijkheid.

Met het invoeren van het kunstwerkattest wordt komaf gemaakt met de grote verscheidenheid aan interpretaties van de oude regels. Het is 1 orgaan dat oordeelt, de commissie als poortwachter. Wanneer het Kunstwerkattest wordt afgeleverd, dan “gaan de deuren open”: je krijgt toegang tot de voordeelregels van Artikel 1 bis en je wordt automatisch toegelaten tot de toepassing van de voordeelregels in de werkloosheid. En oh ja, het oubollige onderscheid tussen artiesten, techniekers en ondersteunende functies laten we varen. Heb jij een noodzakelijke bijdrage geleverd als professional aan een artistiek eindproduct, dan beschouwen we je voortaan als kunstwerker, die allemaal dezelfde socio-economische drempels of struikelblokken tegenkomen en die bijgevolg ook dezelfde sociale bescherming verdienen.

Tot slot een woordje over de kunstwerkuitkering, het financiële vangnet, wat vroeger werd bedoeld met ‘het statuut hebben’. De drempels werden aanzienlijk verlaagd voor jonge, startende kunstwerkers. Door de invoering van het Kunstwerkattest ‘STARTER’ bijvoorbeeld, maar ook door de financiële drempel voor iedereen die beroep wil doen op een uitkering significant te laten dalen. Zonder onderscheid in leeftijd dien je nu 156 dagen op 2 jaar te bewijzen. Of beter € 10.147,80, want àl je bruto inkomsten tellen mee. En ook dat is wetgeving op maat van een sector die gekenmerkt wordt door projectmatig werk waarbij het geïnvisibiliseerde stuk arbeid mee in rekening wordt gebracht en zo een stuk ‘zichtbaarder’ wordt.

Zijn er dan geen opmerkingen te maken? Jawel!

Eén van de opmerkingen is dat de haalbaarheid van het nieuwe artikel 1 bis valt af te wachten. Zowel in formulering van het artikel als de uitbreiding van het toepassingsgebied voor niet artistieke prestaties, is een risico dat zich in de praktijk moet bewijzen.

Daarnaast belooft de administratieve workload voor de commissie een stevige uitdaging te worden en de interpretatie van de wetgeving is in eerste fase pionierswerk. Voor diegenen die nu de voordeelregels in de werkloosheid verlengden met 3 contracten per jaar is er ook een verstrenging op komst. Vanaf nu zullen ze € 5.109 bruto (of 78 dagen) op 3 jaar moeten bewijzen om opnieuw 3 jaar een uitkering te krijgen. Anderzijds wordt de controle door VDAB/ACTIRIS/FOREM afgeschaft en is de drempel van 156 dagen op 18 maanden niet langer een feit. En tot slot moeten we erkennen dat de politieke reis die het voorstel van de sector heeft afgelegd voor extra drempels en voorwaarden heeft gezorgd waardoor er aan eenvoud werd ingeboet.

Deze hervorming is niet zaligmakend voor de creatieve sector. Er is meer nodig dan dit om de sector helemaal te krijgen waar we ze willen hebben: een sector met oog voor fair practice, correcte vergoedingen voor het geleverde werk, aandacht in andere beleidsdomeinen (pensioenen? Ziekte? Invaliditeit? Auteursrechten?)

Praktisch:

KB werkloosheid treedt al in werking op 1/10/2022. Volgende overgangsmaatregelen werden in het leven geroepen:

- Voor de categorie ‘houders van kunstenaarsstatuut’ --> ambtshalve inkanteling vanaf 1/10/222

- Voor de categorie die ‘nog geen statuut’ heeft --> Zij gaan vanaf 1/10/2022 156 dagen moeten bewijzen op 24 maanden waarvan 104 als gevolg van artistieke/technische activiteiten om toegang te krijgen tot de werkloosheidsreglementering. In de periode van overgang zal de loonconversieregel enkel toegepast worden op bedragen in taakloon.

Voor de invoering van de regels met betrekking tot de Kunstwerkcommissie en het Kunstwerkattest liggen de zaken lichtjes anders. Verwacht wordt dat de wet die voorligt dit jaar nog wordt gestemd in het parlement en dat de nieuwe commissie up and running kan zijn vanaf 1/1/2024.

We publiceren updates van zodra deze beschikbaar zijn.

Benieuwd naar meer? Sluit aan bij een van onze infosessies die we binnenkort organiseren.