Alles over het kunstenaarsstatuut

April 2021: “Kick Off WITA”

Ik neem mezelf een aantal zaken voor:

1. Omarm het medium van de dialoog. Voor het eerst ooit krijgen we de kans om het wetgevende werk van onderuit vorm te geven. Dè reden waarom ik ooit rechten ging studeren en nu zie ik het voor mijn neus gebeuren. Heerlijk.

2. Vul je rol in vanuit een expertise over het sociaal recht. Aan de sector om aan te geven wat zij nodig hebben. Aan jou om hen daarin te ondersteunen.

3. Zorg dat de nieuwe regels:

• De boel vereenvoudigen
• Makkelijker uitlegbaar zijn
• Stimulerender zijn voor startende kunstwerkers

Spoiler alert: iets meer dan 1 jaar later lijkt de hervorming behoorlijk geslaagd in dit initiële opzet

Vanuit de WITA werd de nieuwe Kunstwerkcommissie in het leven geroepen. Hèt belangrijkste orgaan dat zal oordelen over het afleveren van het Kunstwerkattest ja dan neen. Een commissie voor 50% samengesteld uit leden van de sector, een centrale expertisegroep waar eindelijk voortschrijdend inzicht over de creatieve sector in wordt samengebracht, geboetseerd en vormgegeven. En hoewel het slechts een klein zinnetje is in een hele hoop papier, hoop ik dat ze vooral deze rol opneemt en waarmaakt: ‘beleidsaanbevelingen doen waar zij opportuniteiten ziet’.

Want dat verdient de sector. Een orgaan dat de vinger aan de pols houdt, inspeelt op veranderingen, hiermee rekening houdt in haar beslissingen (evolutie in wie we beschouwen als een kunstwerker bijvoorbeeld) en als dit nodig blijkt deze aanbevelingen doortrekken naar andere beleidsdomeinen. Het feit dat deze nieuwe wetgeving deze ruimte voorziet, is ruimte geven aan de toekomst van de creatieve sector.

Met het invoeren van het kunstwerkattest wordt komaf gemaakt met de grote verscheidenheid aan interpretaties van de oude regels. Het is 1 orgaan dat oordeelt, de commissie als poortwachter. Wanneer het Kunstwerkattest wordt afgeleverd, dan “gaan de deuren open”: je krijgt toegang tot de voordeelregels van Artikel 1 bis en je wordt automatisch toegelaten tot de toepassing van de voordeelregels in de werkloosheid. En oh ja, het oubollige onderscheid tussen artiesten, techniekers en ondersteunende functies laten we varen. Heb jij een noodzakelijke bijdrage geleverd als professional aan een artistiek eindproduct, dan beschouwen we je voortaan als kunstwerker, die allemaal dezelfde socio-economische drempels of struikelblokken tegenkomen en die bijgevolg ook dezelfde sociale bescherming verdienen.

Tot slot een woordje over de kunstwerkuitkering, het financiële vangnet, wat vroeger werd bedoeld met ‘het statuut hebben’. De drempels werden aanzienlijk verlaagd voor jonge, startende kunstwerkers. Door de invoering van het Kunstwerkattest ‘STARTER’ bijvoorbeeld, maar ook door de financiële drempel voor iedereen die beroep wil doen op een uitkering significant te laten dalen. Zonder onderscheid in leeftijd dien je nu 156 dagen op 2 jaar te bewijzen. Of beter € 10.147,80, want àl je bruto inkomsten tellen mee. En ook dat is wetgeving op maat van een sector die gekenmerkt wordt door projectmatig werk waarbij het geïnvisibiliseerde stuk arbeid mee in rekening wordt gebracht en zo een stuk ‘zichtbaarder’ wordt.

Zijn er dan geen opmerkingen te maken? Jawel!

Eén van de opmerkingen is dat de haalbaarheid van het nieuwe artikel 1 bis valt af te wachten. Zowel in formulering van het artikel als de uitbreiding van het toepassingsgebied voor niet artistieke prestaties, is een risico dat zich in de praktijk moet bewijzen.

Daarnaast belooft de administratieve workload voor de commissie een stevige uitdaging te worden en de interpretatie van de wetgeving is in eerste fase pionierswerk. Voor diegenen die nu de voordeelregels in de werkloosheid verlengden met 3 contracten per jaar is er ook een verstrenging op komst. Vanaf nu zullen ze € 5.109 bruto (of 78 dagen) op 3 jaar moeten bewijzen om opnieuw 3 jaar een uitkering te krijgen. Anderzijds wordt de controle door VDAB/ACTIRIS/FOREM afgeschaft en is de drempel van 156 dagen op 18 maanden niet langer een feit. En tot slot moeten we erkennen dat de politieke reis die het voorstel van de sector heeft afgelegd voor extra drempels en voorwaarden heeft gezorgd waardoor er aan eenvoud werd ingeboet.

Praktisch:

KB werkloosheid treedt al in werking op 1/10/2022. Volgende overgangsmaatregelen werden in het leven geroepen:

- Voor de categorie ‘houders van kunstenaarsstatuut’ --> ambtshalve inkanteling vanaf 1/10/2022

- Voor de categorie die ‘nog geen statuut’ heeft --> Zij gaan vanaf 1/10/2022 156 dagen moeten bewijzen op 24 maanden waarvan 104 als gevolg van artistieke/technische activiteiten om toegang te krijgen tot de werkloosheidsreglementering. In de periode van overgang zal de loonconversieregel enkel toegepast worden op bedragen in taakloon.

Voor de invoering van de regels met betrekking tot de Kunstwerkcommissie en het Kunstwerkattest liggen de zaken lichtjes anders. Verwacht wordt dat de wet die voorligt dit jaar nog wordt gestemd in het parlement en dat de nieuwe commissie up and running kan zijn vanaf 1/1/2024.

Wat is de neutralisatie?

Volgens de standaard procedure vermindert het bedrag van een werkloosheidsuitkering na elke vergoedingsperiode. Het kunstenaarsstatuut vormt hierop een uitzondering: je kan je eerste vergoedingsperiode voor één jaar verlengen – mits aan een aantal voorwaarden wordt voldaan. 
Ter zijde: het bedrag voor je eerste vergoedingsperiode wordt berekend op het gemiddelde maandinkomen uit het laatste kwartaal voor je aanvraag. Het komt op 60% van dat verdiende loon en dit is je hoogst mogelijke uitkering, maar je moet wel rekening houden met het loonplafond.

Wie komt er in aanmerking voor een kunstenaarsstatuut?

Niet iedereen komt in aanmerking voor zowel de cachetregel als de neutralisatie.
De cachetregel geldt enkel voor personen die artistieke prestaties verrichten met een taakloon. Er wordt hierin geen onderscheid gemaakt tussen scheppende of uitvoerende kunstenaars, maar of de prestatie artistiek is, is doorslaggevend. RVA en de Commissie Kunstenaars hebben een lijst opgesteld met functies die in aanmerking komen. 

Belangrijk: deze lijst is niet stabiel én onderhevig aan interpretaties. Het kan dus zijn dat tijdens je loopbaan of middenin je aanvraagprocedure het oordeel over je functie verandert.

De mogelijkheid tot neutralisatie is er voor personen die artistieke prestaties verrichten én voor technici of ondersteunende functies in de artistieke sector. Dit is logisch aangezien die laatste groep ook projectwerk uitvoert en zich in dezelfde socio-economische situatie bevindt. De voorwaarden voor neutralisatie verschillen wel per groep.

Belangrijk: om in aanmerking te komen voor een werkloosheidsuitkering moet de persoon op het moment van de aanvraag volledig werkloos zijn. Van zodra er een contract is van (on)bepaalde duur op het moment van aanvraag, zal de aanvraag verworpen worden. Het is dus van belang om je volledige situatie aan je consulent uit te leggen en ze op de hoogte te brengen van bijvoorbeeld deeltijdse maar doorlopende opdrachten bij eventuele andere werkgevers.

Wat moet je in de praktijk ondernemen om een kunstenaarsstatuut te behalen?

Wanneer je denkt in aanmerking te komen voor een kunstenaarsstatuut, contacteer dan een Amploconsulent voor een afspraak. Je neemt dan met hem/haar grondig je situatie onder de loep, alvorens tot actie over te gaan. Weet dat elk detail in een dossier doorslaggevend kan zijn.
Vergeet niet dat wij ook enkel naar eer en geweten de RVA-regelgeving interpreteren. Het is en blijft de lokale RVA die de uiteindelijke beslissing neemt en wij kunnen jammer genoeg nooit met 100% zekerheid beloven dat je aanvraag aanvaard zal worden.

STAP 1

Samen met je Amplo consulent bekijk je je functie. Ben je uitvoerend of scheppend artiest? Werk je met taak- of dagloon? Voor de RVA is het van belang dat je de functie op het contract kan verantwoorden en bewijzen. De functie is in vele opzichten bepalend voor de acties die ondernomen moeten worden.

STAP 2

Je consulent kan eventueel naar je lokale RVA-kantoor bellen om een zo gedetailleerd beeld te krijgen van je situatie. Het is namelijk cruciaal of je al een uitkering hebt of hebt gehad? Welk type uitkering dat is en in welke vergoedingsperiode je zit? Wat je beroepsverleden is? Of je bijvoorbeeld zelfstandige bent geweest? Deze tweede stap bepaalt wáár in de aanvraagprocedure je van start zal gaan.

Aanvraagprocedure

1. Bewijzen toelaatbaarheid

MET CACHETREGEL – voor artiesten die werken met een taakloon

ZONDER CACHETREGEL – voor technici en uitvoerende functies in de creatieve sector

Ter zijde: de te bewijzen dagen zijn er 312 van 6,33 uur in een zesdagenstel of 260 dagen van 7,6 uur in een vijfdagenstelsel. Het komt overeen met één jaar voltijds werken over een periode van 21 maanden.

Je kan, als artiest die met een taakloon werkt, ook maar maximum 156 dagen per kwartaal bewijzen. Dit maximum geldt enkel als je elke maand van het kwartaal minstens één contract hebt. Wie maar in twee maanden van het kwartaal een contract heeft kan max. 130 dagen bewijzen, wie slechts in één maand contracten heeft max. 104 dagen.  je moet dus minstens in twee kwartalen prestaties hebben. Je Amploconsulent heeft een formule om dit na te kijken. Vraag er dus naar!

2. Neutralisatie van de eerste vergoedingsperiode

Van zodra je een uitkering hebt, en in aanmerking wil komen voor de neutralisatie, moet je de aanvraag doen als artiest óf als ondersteunende kracht. Er is geen combinatie van systemen mogelijk. Bekijk dit dus ook even samen met je consulent, want het kan natuurlijk best zijn dat je in de praktijk wél twee functies combineert.

ALS ARTIEST 

WAT?
156 dagen bewijzen waarvan minstens 104 dagen met artistieke activiteiten, over een referteperiode van 18 maanden.
HOE?
Dit kan met de cachetregel voor prestaties in taakloon.
WANNEER?
Voor het einde van de eerste vergoedingsperiode.

ALS ONDERSTEUNENDE FUNCTIE IN DE CREATIEVE SECTOR

WAT?
156 dagen bewijzen waarvan minstens 104 dagen in de artistieke sector, over een referteperiode van 18 maanden.
HOE?
Dit kan niet met de cachetregel.
WANNEER?
Voor het einde van de eerste vergoedingsperiode.

3. Verlenging van het voordeel

ALS ARTIEST 

WAT?
Drie artistieke prestaties (minstens drie voltijdse dagen in verschillende arbeidscontracten) voorleggen  over een referteperiode van 12 maanden.
WANNEER?
Voor het einde van de eerste vergoedingsperiode.

ALS ONDERSTEUNENDE FUNCTIE IN DE CREATIEVE SECTOR

WAT?
Drie arbeidscontracten van zeer korte duur (maximum 3 maanden) in de artistieke sector voorleggen over een referteperiode van 12 maanden.
WANNEER?
Voor het einde van de eerste vergoedingsperiode.

Issues en problemen

Kan je het statuut verliezen?

Je kan altijd je uitkering verliezen, maar nooit door te werken. Werken wordt door de RVA nooit bestraft. Als je een contract van langer dan 3 maanden hebt, verschuift wel je referteperiode.
Je kan “het statuut” verliezen door bijvoorbeeld te vergeten om op tijd je C4’s binnen te brengen bij de vakbond. Je uitkering zal dan achteruit gaan in de tijd. In dat geval moet je opnieuw een neutralisatie van de eerste vergoedingsperiode aanvragen – dus 156 bewijzen over de voorbije 18 maanden. En dit twee jaar op rij alvorens je weer in de “verlenging van het voordeel” terechtkomt en drie contracten per jaar volstaan.

Combinatie van het kunstenaarsstatuut met andere inkomsten

Inkomsten “andere dan loon” hebben ook een effect op je uitkering. Die mogen maximum €4.536,48 netto (na afhouding van forfaitaire kosten, dus €9072,96 bruto) per jaar bedragen. Auteursrechten en inkomsten uit ‘zelfstandige in bijberoep’ tellen hiervoor mee. Je moet die inkomsten aangeven met je aanvraag op je C1-artiest . Kom met de details hierover zeker naar je Amploconsulent.

Combinatie met een functie als bestuurslid in een vzw

Als bestuurslid van een vzw, ziet de RVA je als “niet beschikbaar voor de arbeidsmarkt”. Een basisvoorwaarde om in aanmerking te komen voor een werkloosheidsuitkering, is net dat je wél beschikbaar bent voor de arbeidsmarkt. Een aanvraag zal dus nooit worden aanvaard als je ondertussen ook besturend lid van een vzw bent.