Van kunstenaarsstatuut naar kunstwerkuitkering en -attest: waar staan we?

20 jaar geleden: het kunstenaarsstatuut

Werknemers die werkloos worden, kunnen op een werkloosheidsuitkering terugvallen. Deze daalt evenwel na verloop van tijd. Voor professionele artiesten, die vaak een onregelmatig inkomen hebben, is deze daling nefast. Om hen toch financiële zekerheid te bieden en tegelijk de ruimte te geven om te creëren, werd 20 jaar geleden het kunstenaarsstatuut gelanceerd. Dankzij deze regels werd de uitkering bevroren, op 60% van het laatst verdiende brutoloon in het kwartaal voorafgaand aan het kwartaal waarin je de uitkering aanvraagt.

Nood aan verandering

20 Jaar later volstaat dit statuut evenwel niet meer: er zijn meer niet-standaard jobs en projectmatig en onzichtbaar werk, het inkomen blijft laag en onregelmatig, multiple job holding is zowat de norm bij kunstenaars, en starters krijgen maar heel moeizaam toegang tot werk. In deze veranderde context was de sociale zekerheidsdekking voor kunstenaars duidelijk ontoereikend geworden. Er was dus nood aan een sectorbrede fair practice en collectieve afspraken.

De federale regering lanceerde daarom in het voorjaar 2021 het digitale platform Working In The Arts, kortweg WITA. Via dit platform kregen artiesten, artistieke cultuurwerkers en de artistieke sector de kans om ideeën mee te geven voor de hervorming en verbetering van het kunstenaarsstatuut. 

Van kunstenaarsstatuut naar kunstwerkuitkering

Het participatietraject van WITA leidde uiteindelijk tot een grondige hervorming van het kunstenaarsstatuut, de oprichting van de kunstwerkcommissie, maar ook van de Kleine VergoedingsRegeling naar een AmateurKunstenVergoeding. Sinds 1 oktober 2022 kan al wie artistiek, technisch-artistiek of ondersteunend- artistiek aan het werk is in de sector (vroeger ging het enkel om artistieke profielen) in aanmerking komen voor de kunstwerkuitkering. Dit betekent dat kunstwerkers op hetzelfde sociale vangnet als andere werknemers kunnen terugvallen.

Voorwaarden

Uiteraard gelden in dit nieuwe systeem ook een aantal voorwaarden. De 2 voornaamste:

• Je moet een kunstwerkattest hebben. Je kan dit attest online aanvragen via het WITA-platform. De toekenning gebeurt door de kunstwerkcommissie. Dit zal pas vanaf 1 januari 2024 mogelijk zijn.
• In een periode van 24 maanden (vroeger was dit 18 maanden) moet je 156 gewerkte dagen als werknemer kunnen bewijzen.

Waar staan we vandaag?

Wie al het kunstenaarsstatuut had, werd op 1 oktober 2022 automatisch in het nieuwe systeem gekanteld. Het kan wel zijn dat het bedrag van je uitkering werd herberekend, omdat er in het nieuwe systeem met een minimumuitkering wordt gewerkt. 

Wie dit statuut nog niet had en een kunstwerkuitkering wil aanvragen, moet vanaf 1 oktober 2022 dus 156 gewerkte dagen in een periode van 24 maanden kunnen bewijzen (zie hoger). Normaal moet je ook eerst een kunstwerkattest hebben. De kunstwerkcommissie en het WITA-aanvraagplatform zijn evenwel nog niet 'up and running'. Verwacht wordt dat dit uiterlijk tegen 1 januari 2024 wel het geval zal zijn. In de tussenperiode kan je een aanvraag doen zonder attest, via je vakbond of hulpkas. In tegenstelling tot voordien, vervallen hierbij de regels die bewijzen dat je toegelaten werd tot de werkloosheid. Je kan op vandaag op elk moment de aanvraag doen. De voorwaarde is natuurlijk ook dat je ingeschreven bent als werkzoekende.  

Wat na 1 januari 2024?

Eens de kunstwerkcommissie en het WITA-platform volledig operationeel zijn, kunnen kunstwerkers een kunstwerkattest aanvragen. Dit attest bevestigt dat je een professionele kunstwerker bent. Daarnaast kan je door het kunstwerkattest plus of starter een kunstwerkuitkering aanvragen indien je voldoet aan bijkomende voorwaarden.